गृहकार्य
गृहकार्य के हो ?
विद्यार्थीहरुले
विद्यालयमा सिकेका कुरा घरमा पनि पुनरावलोकन गरुन्, सिक्नुपर्ने कुरा खोजून्, नियमित अध्ययन गर्ने
बानीको विकास होस् भन्ने उद्देश्यले घरमा सम्पन्न गर्न दिइएको कुनै कार्यलाई
गृहकार्य भनिन्छ ।
कस्तो कस्तो कार्य गृहकार्य हुन्छ
?
हाम्रा
अधिकांश अभिभावक, प्रशासन, विद्यालय व्यवस्थापन समिति आदिको लेख्ने कार्य मात्र गृहकार्य हो भन्ने
बुझाइ छ । यो गलत बुझाइ हो । घरमा सम्पन्न गर्ने गरी दिइएको लेख्ने कार्य, पढ्नुपर्ने कार्य, खोज्नुपर्ने कार्य, सोध्नुपर्ने कार्य जस्ता कार्यहरु गृहकार्य हुन सक्दछन् ।
गृहकार्यमा जिम्मेवार को को
हुन्छन् ?
गृहकार्य
दिनु र दिइएको कार्य विद्यार्थीले सम्पन्न गरे कि गरेनन् जाँच गर्नु शिक्षकको
जिम्मेवारी हो भने दिइएका गृहकार्यहरु घरमा सम्पन्न गर्न लगाउनु अभिभावकको
जिम्मेवारी हो । तसर्थ गृहकार्य सम्पन्नतामा शिक्षक र अभिभावक दुवै उत्तिकै
जिम्मेवार हुन्छन् ।
गृहकार्य स्मरणका लागि कसले के
गर्ने ?
प्रत्येक
दिन सबै विषय शिक्षकले दिनुभएको गृहकार्य विद्यार्थीले नसम्झन सक्छन् । तसर्थ
विद्यालय र अभिभावको सहभागितामा गृहकार्य पुस्तिका (Homework
Diary) निर्माण गर्नुपर्दछ र विषय शिक्षकले उक्त
होमवर्क डायरीमा प्रत्येक दिन आफूले दिएको गृहकार्य विद्यार्थीलाई नोट गर्न लगाउनु
पर्दछ । अभिभावकले प्रत्येक दिन होमवर्क डायरी हेरेर के के गृहकार्य रहेछ रुजू गरी
बाबुनानीलाई गृहकार्य गर्न सहयोग गर्नुपर्दछ ।
गृहकार्य कहाँ परीक्षण गर्ने ?
कतिपयको
बुझाइ गृहकार्य कक्षाकोठामा होइन कार्यालयमा कपि ल्याएर परीक्षण गर्नुपर्दछ भन्ने
रहेको छ । यो सङ्कुचित बुझाइ हो । गृहकार्य दिनु र परीक्षण गर्नु पनि कक्षाकोठा
भित्र गरिने नियमित सिकाइ सहजीकरण प्रक्रिया भित्रकै एक अभिन्न अङ्ग हो ।
गृहकार्यको सम्पादनका आधारमा विद्यार्थीलाई आवश्यक पृष्ठपोषण दिनुपर्दछ । त्यसैले
विद्यार्थीलाई अगाडि नै राखेर वा कक्षाकोठामा नै गृहकार्य परीक्षण गर्नु उपयुक्त
हुन्छ । कहिलेकहिँ गृहकार्यमा आधारित भएर नै सिकाइ सहजीकरण क्रियाकलाप सञ्चालन
गर्नुपर्ने पनि हुन सक्छ ।
गृहकार्य परीक्षण कसरी गर्ने ?
विषय
शिक्षकले रातो मसीले ठिक दिएर र दस्तखत गरेर मात्र गृहकार्य परीक्षण गर्नुपर्दछ र
हुन्छ भन्ने छैन । गृहकार्य परीक्षणबाट विद्यार्थीमा केही सिकाइ हुनुपर्दछ ।
“सिकाइका लागि गृहकार्य” भन्ने मूल मर्मका साथ शिक्षक र विद्यार्थी मिलेर गृहकार्य
परीक्षण गर्न सकिन्छ । गृहकार्यको प्रकृतिअनुसार परीक्षणका लागि विभिन्न तरिकाहरु
अपनाउन सकिन्छ :
लेख्ने गृहकार्य भएमा
ü सबै विद्यार्थीको कपिमा शिक्षकले हेरेर ठिक दिने
र दस्तखत गर्ने ।
ü कक्षाका उत्कृष्ठ विद्यार्थीहरु र शिक्षक मिलेर
कपि परीक्षण गर्ने ।
ü गृहकार्यको सम्भावित उत्तर सेतोपाटीमा शिक्षकले
लेखिदिने र सबै विद्यार्थीलाई आआफ्नो कपिमा उत्तर मिले नमिलेको जाँच गर्न लगाउने ।
ü गृहकार्यको सम्भावित उत्तर सेतोपाटीमा शिक्षकले
लेखिदिने र विद्यार्थीको जोडी बनाई एकअर्काको उत्तर मिले नमिलेको जाँच गर्न लगाउने
।
ü सबै विद्यार्थीलाई प्रश्नको उत्तर पढ्न लगाउने र
पृष्ठपोषण दिने ।
ü धेरै प्रश्न भएमा एउटा प्रश्नको उत्तर एक
विद्यार्थीलाई भन्न लगाउने र पृष्ठपोषण दिने ।
पढ्नुपर्ने/कण्ठ
गर्नुपर्ने गृहकार्य भएमा
ü कक्षामा भएका विभिन्न क्षमताका विद्यार्थीलाई
प्रतिनिधिमूलक प्रश्न सोधी उत्तर भन्न लगाउने । प्रश्न सोध्दा APPLE सिद्धान्तलाई अवलम्बन गर्ने ।
ü कक्षाका उत्कृष्ट विद्यार्थीहरुबाट सबै
विद्यार्थीलाई प्रश्न सोध्न लगाउने ।
ü विद्यार्थीको जोडी बनाई एकअर्कालाई प्रश्न सोध्न
र उत्तर भन्न लगाउने ।
ü कक्षामा सबैभन्दा उत्कृष्ट र कमजोर मानिएका
विद्यार्थीलाई प्रश्नको उत्तर भन्न लगाउने र कक्षालाई नै पृष्ठपोषण दिने ।
अडियो/भिडियो तयार
गर्नुपर्ने गृहकार्य भएमा
ü सबै विद्यार्थीको अडियो भिडियो पालैपालो सुन्ने र
हेर्ने ।
गृहकार्य दिँदा के के कुरामा
ध्यान दिनुपर्दछ ?
ü गृहकार्य विषयवस्तुसँग सम्बन्धित सिकाइ उपलब्धि
हासिलमा सहयोग पुर्याउने हुनुपर्दछ ।
ü गृहकार्य विद्यार्थीले बोझका रुपमा लिने खालको
हुनुहुँदैन ।
ü गृहकार्य विद्यार्थीले अनिवार्य गर्नैपर्ने कार्य
हो भनी अवधारणा दिनुपर्दछ ।
ü गृहकार्य विद्यार्थीको उमेर, कक्षा तथा स्तरअनुसारको दिनुपर्दछ ।
ü विद्यार्थीले,
§ विभिन्न पाठ्यपुस्तक पढेर,
§ सामाजिक सञ्जाल, गुगल, युट्युब आदिमा खोजेर,
§ परिवारका सदस्य, छिमेकी तथा अन्य विभिन्न व्यक्तिसँग सोधेर, कुराकानी गरेर,
§ विद्यार्थी आफैँले सोचेर लेख्नुपर्ने वा तयार गर्नुपर्ने गृहकार्य दिनुपर्दछ ।
ü गृहकार्य सकेसम्म थोरै र सबै विषयको हुनुपर्दछ ।
ü कक्षा १–३ का बाबुनानीलाई एउटै विषयक्षेत्र (थिम)
बाट दोहोरिने गरी गृहकार्य दिनुहुँदैन ।
ü पूर्व प्राथमिक कक्षाका बाबुनानीलाई सकेसम्म
गृहकार्य दिनुहुँदैन । दिनै पर्ने भएका कपिमा लेखेरभन्दा कार्य पुस्तिका (Workbook) तयार
गरेर दिँदा उपयुक्त हुन्छ । कार्य पुस्तिका विद्यालय र अभिभावकको सहभागितामा तयार
गर्नुपर्दछ ।
अन्त्यमा, गृहकार्यका कारण कुनै पनि विद्यार्थी बाबुनानीले विद्यालय र घरमा शारीरिक तथा मानसिक यातना भोग्नु नपरोस् ।
धन्यवाद !
बुद्धिबहादुर खड्का
शिक्षक
श्री माध्यमिक विद्यालय गौरीगञ्ज
भरतपुर–८, चितवन
